Podział niematerialnego majątku wspólnego to częsty powód niekończących się sporów sądowych, których można byłoby uniknąć lub znakomicie ograniczyć ich koszty, gdyby strony procesu zgodziły się co do wartości przedmiotu sporu.To jednak wymaga zarówno właściwej postawy stron jak i rzetelnej wyceny przedmiotu sporu.

Wycena wartości niematerialnych dla potrzeb podziału mienia zmierza do ustalenia wartości godziwej. Chodzi tu nie tyle o potoczne znaczenie słowa “godziwy”, co raczej o ustalenie kwoty pieniężnej możliwej do uzyskania w zamian za prawo własności lub użytkowania w procesie sprzedaży lub wymiany na aktywnym rynku.

Jest to tym ważniejsze, że często jedna ze stron procesu obejmuje całkowitą własność przedmiotu sporu a pozostali współwłaściciele stosowny ekwiwalent pieniężny, w zamian za przekazane ułamkowe części własności. W takim przypadku nie występuje sprzedaż osobie trzeciej i mogą powstać wątpliwości co do rzetelności ustalenia wysokości ekwiwalentu pieniężnego. Stąd tak istotną rzeczą staje się maksymalna obiektywizacja procesu wyceny, podobnie jak to się dzieje w przypadku ekspertyz przygotowywanych przez biegłego sądowego dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości.

Warto zauważyć, że angażowanie wymiaru sprawiedliwości w takiej sprawie powinno być ostatecznością, gdyż zawsze wiąże się to ze wzrostem kosztów “transakcyjnych” takich jak: opłaty sądowe, koszty zastępstwa procesowego, koszty opinii biegłych sądowych, czas zużyty na przygotowanie i uczestnictwo w procesie, ewentualne koszty komornicze oraz ryzyko niekorzystnego werdyktu.

No cóż, najlepiej wspólnie dojść do TAK a jeśli jest to trudne do uzyskania, wobec bardzo rozbieżnych oczekiwań stron lub braku umiejętności oceny wartości podlegającej podziałowi, to warto chyba zasięgnąć opinii niezależnego specjalisty. Zauważmy, że koszty tej opinii i tak wystąpią, gdy współwłaściciele zamienią się w strony procesu sądowego i poproszą o opinię biegłego sądowego. W tym przypadku pojawią się oczywiście dodatkowe koszty transakcyjne.

Najczęstsze przypadki wyceny realizowanej w ramach procesu podziału mienia wspólnego obejmują:

• przedsiębiorstwo,
• markę,
• patent,
• wzór zdobniczy,
• autorskie prawo majątkowe.

Dużo trudniejsze do rzetelnego rozstrzygnięcia są sytuacje, w których jedna ze stron chce dodatkowo dokonać potrącenia kwot pieniężnych z wartości wspólnej, jeszcze przed podziałem mienia, wskazując na ważkie argumenty. Wartość tego potrącenia staje się dodatkowym elementem wymagającym niezależnej i rzetelnej wyceny. Przypadek tego typu opisałem w artykule “Kosztowny podział mienia”.